0,0 km – Święta Katarzyna – nazwa wsi nawiązuje do figurki św. Katarzyny Aleksandryjskiej, którą w 1399 r. przywiózł rycerz Wacławek i umieścił w ołtarzu ufundowanego przez siebie drewnianego kościółka, w XV w. wybudowano murowany kościół i klasztor dla bernardynów, od 1815 r. klasztor zamieszkują bernardynki (zakon klauzurowy), w 1910 r. uruchomiono pierwsze w Górach Świętokrzyskich schronisko turystyczne (budynek stoi do dziś), na skraju miejscowości i ŚPN stoi murowana kapliczka Janikowskich, gdzie w 1882 r. Stefan Żeromski z kolegą J. Stróżeckim wydrapali swoje nazwiska (widoczne obecnie).

1,0 km – Kapliczka i Źródełko św. Franciszka – drewniana kapliczka z figurą św. Franciszka z XIX w., obok kapliczki źródełko, którego woda, zgodnie z ludowymi legendami, leczy choroby oczu.

2,5 km – Łysica – najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich o wysokości 612 m n.p.m., wyznaczony majestatycznym, drewnianym krzyżem, zaliczany do Korony Gór Polskich.

5,5 km – Kapliczka św. Mikołaja – drewniana kapliczka z figurą św. Mikołaja autorstwa Józefa Winiarskiego z Bielin,
św. Mikołaj strzeże podróżnych, turystów i pielgrzymów przemierzających Góry Świętokrzyskie, punkt krańcowy niebieskiego szlaku turystycznego przez Bieliny na Wał Małacentowski.

7,5 km – Kakonin – nazwa nawiązuje do imienia zbója Kaka, który zgodnie z legendą, grasował i rabował w tych terenach, stara wiejska chałupa z początku XIX w. z odtworzonym wyposażeniem.

15,5 km – Huta Szklana – najwyżej położona miejscowość w Górach Świętokrzyskich (495 m n.p.m.), nazwa nawiązuje do istniejącej tutaj od XVI do XVIII w. huty szkła świętokrzyskich benedyktynów, zrekonstruowana „Osada Średniowieczna” w domostwami i warsztatami pracy z okresu od XII do XV w.

18,0 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Łagów – w XI w. istniała tutaj warowna osada, podarowana z okolicznymi wsiami, biskupom włocławskim, od XIV w. do 1869 r. posiadał prawa miejskie i był ważnym ośrodkiem górnictwa ołowiu i garncarstwa, od 2018 r. ponownie jest miastem, w północnej części rynku znajduje się XV-wieczna późnogotycka, potem rozbudowana, trójnawowa świątynia św. Michała Archanioła, poza centrum, we wschodnim zboczu Wąwozu Dule, znajduje się 160 m długości, 4-poziomowa Jaskinia Zbójecka, wg legend, to w niej mieszkał zbój Madej, punkt krańcowy zielonego szlaku turystycznego z Nowej Słupi i niebieskiego przez Kielce z Chęcin.

4,5 km – Płucki – powstały w XVIII w., a nazwa pochodzi od płukania wydobywanej tutaj rudy ołowiu, w 2018 r. odkryto szczątki ogromnych, dewońskich ryb pancernych, które 370 mln lat temu żyły na tych terenach, przydrożna, zabytkowa kapliczka z XIX w.

8,0 km – Wał Małacentowski – płaskie i długie wzniesienie Pasma Bielińskiego, z którego południowych stoków wypływa rzeka Łagowica, punkt krańcowy niebieskiego szlaku turystycznego spod kapliczki św. Mikołaja.

11,5 km – Kobyla Góra – zalesione wzniesienie o wysokości 395 m n.p.m., na którego szczycie szlak zielony (Łagów – Nowa Słupia) krzyżuje się z Głównym Szlakiem Świętokrzyskim (czerwonym).

12,5 km – Trzcianka – w średniowieczu należała do Benedyktynów ze Świętego Krzyża i zwana była Huciskiem,
w obrębie miejscowości granica (ŚPN) Świętokrzyskiego Parku Narodowego (utworzony w 1950 r., powierzchnia: 7.626,45 ha), szlak czerwony wiedzie przez obszar ochrony ścisłej ŚPN, z najstarszym drzewostanem jodłowo-bukowym, mającym charakter puszcze pierwotnej, na Święty Krzyż prowadzi też ścieżka przyrodnicza „Szlakiem Mamucich Jodeł”.

15,0 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Piórków – założony w XIV w. przez biskupów włocławskich, znajduje się tutaj kościół św. Stanisława BiM z połowy XVII w. rozbudowany w latach 50-tych XX w., tutaj jest punkt krańcowy czarnego szklaku turystycznego im. Jerzego Kapuścińskiego (Piórków – Nowa Słupia).

2,5 km – Przełęcz Jeleniowska – krzyżuje się z Głównym Szlakiem Świętokrzyskim (czerwonym).

5,0 km – Góra Jeleniowska – wzniesienie porośnięte lasem jodłowo-bukowym o wysokości 533 m n.p.m. w Paśmie Jeleniowskim, na zachodnim zboczu szczytu rezerwat przyrody Góra Jeleniowska (15,56 ha), nazwa góry oraz pasma pochodzi prawdopodobnie od jeleni, które dominowały na tym terenie.

8,0 km – Paprocice – wieś w średniowieczu należała do klasztoru benedyktyńskiego na Świętym Krzyżu, w XIII w. znana jako Zarzęcin, obecna nazwa pochodzi od właściciela tych ziem w XVI w., znanego heraldyka Bartosza Paprockiego (autora „Herbów rycerstwa polskiego”).

10,0 km – Kobyla Góra – zalesione wzniesienie o wysokości 395 m n.p.m. , na którego szczycie skrzyżowanie ze szlakiem zielonym (Łagów – Nowa Słupia).

11,0 km – Trzcianka – w średniowieczu należała do Benedyktynów ze Świętego Krzyża i znana jako Hucisko, w obrębie miejscowości granica Świętokrzyskiego Parku Narodowego (utworzony w 1950 r., powierzchnia: 7.626,45 ha), idąc szlakiem czerwonym, stromo pod górę, wchodzimy w obszar ochrony ścisłej ŚPN, z najstarszym drzewostanem jodłowo-bukowy w naszym regionie, mającym charakter puszcze pierwotnej, na Święty Krzyż prowadzi również ścieżka przyrodnicza „Szlakiem Mamucich Jodeł”.

13,5 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Nowy Skoszyn – pierwsze informacje dotyczące osady, pochodzą z początku XVI w., do końca XX w. był częścią parafii Nowa Słupia, kościół Matki Boskiej Królowej Polski rozpoczęto budować w latach 90 XX w. (obecnie ukończony), w kościele kopia obrazu MB Częstochowskiej – Królowej Polski.

3,5 km – Jeleniów – położony u podnóża Góry Jeleniowskiej (533 m n.p.m.), nazwa wsi, pasma pochodzi od jeleni żyjących w tutejszych lasach, ruiny dworu z XVIII w. oraz XIX w. kaplicy parkowej. W XIX parku dworskim rosną piękne starodrzewy – jesiony, klony i modrzewie.

6,0 km – Stara Słupia – położona w dolinie rzeki Słupianki, znana już przed 1269 r., nazwa wsi nawiązuje do słupów w rzece przeznaczonych do mocowania sieci przy połowie ryb, dawny dwór opata świętokrzyskiego z XVII w., odnowiony na początku XX w., zabudowania dworskie otoczone parkiem.

8,0 km – Nowa Słupia – w okresie rzymskim (II w. p.n.e. – IV w. n.e.) ośrodek starożytnego hutnictwa żelaza,
osada u stóp Łyśca, miasto (XIV w. – 1869 r.), w centrum późnorenesansowy kościół parafialny św. Wawrzyńca
z XVII w., przy trasie na Święty Krzyż (Droga Królewska): Dom Opata z XVIII w., Centrum Kulturowo-Archeologiczne, Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego im. Mieczysława Radwana, Szkolne Schronisko Młodzieżowe (II-gie najstarsze w Górach Świętokrzyskich) oraz kamienna figura pielgrzyma – św. Emeryka, wejście na teren Świętokrzyskiego Parku Narodowego (utworzony w 1950 r., powierzchnia: 7.626,45 ha).

10,0 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Makoszyn – znany od początków XVII w. jako własność szlachecka z działającą w tym okresie kuźnicą nad rzeką Belnianką, odnowiona kapliczka Matki Bożej z pierwszej połowy XIX w., zbudowana prawdopodobnie na miejscu wcześniejszej kaplicy drewnianej, kościół parafialny św. Piotra i Pawła wybudowany w latach 30. XX w.

4,0 km – Góra Drogosiowa – najwyższy szczyt Pasma Bielińskiego o wysokości 447m n.p.m.

7,5 km – Wał Małacentowski – płaskie i długie wzniesienie Pasma Bielińskiego, z którego południowych stoków wypływa rzeka Łagowica, punkt krańcowy niebieskiego szlaku turystycznego (Wał Małacentowski – kapliczka św. Mikołaja).

11,0 km – Kobyla Góra – zalesione wzniesienie o wysokości 395 m n.p.m., na którego szczycie szlak zielony krzyżuje się z Głównym Szlakiem Świętokrzyskim (czerwonym).12,0 km – Trzcianka – w średniowieczu należała do Benedyktynów ze Świętego Krzyża i zwana była Huciskiem, w obrębie miejscowości granica (ŚPN) Świętokrzyskiego Parku Narodowego (utworzony w 1950 r., powierzchnia: 7.626,45 ha), szlak czerwony wiedzie przez obszar ochrony ścisłej ŚPN, z najstarszym drzewostanem jodłowo-bukowym, mającym charakter puszcze pierwotnej, na Święty Krzyż prowadzi też ścieżka przyrodnicza „Szlakiem Mamucich Jodeł”.

15,0 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Bieliny – nazwa wywodzi się prawdopodobnie od bielenia lnu, udokumentowane wzmianki o miejscowości pochodzą z XV w., obecnie to „zagłębie świętokrzyskiej truskawki”, na obszarze 1.500 ha uprawia się najbardziej słodką i czerwoną truskawkę w regionie, z Bielin wywodził się Józef Ozga-Michalski, pisarz, piewca gwary świętokrzyskiej i autor „Godek Świętokrzyskich” – przy trasie 753 stoi wybudowany przez niego dworek w stylu myśliwskim, nad miejscowością góruje wczesnobarokowy kościół św. Józefa Oblubieńca NMP z 1637 r., przy drodze, stoi pomnik ku czci pomordowanych w Bielinach w czasie ostatniej wojny z napisem ,,Jeśli pamięć ludzka zaginie – niechaj przed potomnymi ten kamień oskarża”, 4 ludowe drewniane kapliczki z XIX w. z figurami charakterystycznymi dla regionu świętokrzyskiego.

1,5 km – Podlesie – połączenie szlaku z Głównym Świętokrzyskim Szlakiem (Gołoszyce – Kuźniaki) o długości 92 km.

5,0 km – Huta Podłysica – leży w granicach Świętokrzyskiego Parku Narodowego, utworzonego w 1950 r., powierzchnia: 7.626,45 ha. Symbolem ŚPN jest jeleń z podwójnym krzyżem pomiędzy porożem.

7,0 km – Huta Szklana – najwyżej położona miejscowość w Górach Świętokrzyskich – (495 m n.p.m.), nazwa nawiązuje do istniejącej tu prawdopodobnie od XVI do XVIII w. huty szkła świętokrzyskich benedyktynów, zrekonstruowana „Osada Średniowieczna” w domostwami i warsztatami pracy z okresu od XII do XV w.

9,5 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Grzegorzowice – położone nad rzeką Dobruchną, której dolina poprzecinana jest licznymi lessowymi wąwozami, na wzniesieniu zabytkowy kościół parafialny św. Jana Chrzciciela, prezbiterium stanowi romańska obronna rotunda, według niektórych historyków datowana już na XI w., nawa (otynkowana część) z XVII w., po dawnym dworze pozostałości zabudowań gospodarczych i park z czterema ponad 400-letnimi dębami.

3,0 km – Stara Słupia – wieś położona w dolinie rzeki Słupianki, pierwsze wzmianki sprzed 1269 r., nazwa wsi nawiązuje do słupów w rzece do mocowania sieci przy połowie ryb, dawny dwór opata świętokrzyskiego z XVII w., odnowiony na początku XX w., zabudowania dworskie otoczone parkiem.

6,0 km – Nowa Słupia – w okresie rzymskim (II w. p.n.e. – IV w. n.e.) ośrodek starożytnego hutnictwa żelaza,
osada u stóp Łyśca, miasto (XIV w. – 1869 r.), w centrum późnorenesansowy kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca z XVII w., przy trasie na Święty Krzyż(Droga Królewska): Dom Opata z XVIII w., Centrum Kulturowo-Archeologiczne, Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego im. Mieczysława Radwana, Szkolne Schronisko Młodzieżowe (II-gie najstarsze w Górach Świętokrzyskich)oraz kamienna figura pielgrzyma – św. Emeryka, wejście na teren Świętokrzyskiego Parku Narodowego, utworzony w 1950 r., powierzchnia: 7.626,45 ha.

9,0 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Świętomarz – znana już w średniowieczu, jako Świętamarza lub Święta Marza (ludowe określenie Matki Boskiej), położna w bliskim sąsiedztwie znaczącej osady Tarczek, nazwę wsi, niektórzy historycy wywodzą od słowiańskiej bogini Marzanny, w XIV w. rozpoczęto budowę murowanego kościoła (drewniany istniał już w XI w.) pod wezwaniem Matki Boskiej, obecny wygląd kościół zawdzięcza przebudowanie z przełomu XIX i XX w., znajduje się największe, odkryte w Górach Świętokrzyskich piecowisko, datowane na II w. n.e. złożone z 231 dymarek (pieców służących do wytopu żelaza z miejscowej rudy żelaza).

3,1 km – Krajków – obecnie mała wieś na grzbiecie Pasma Bostowskiego Gór Świętokrzyskich, w średniowieczu w dobrach biskupów krakowskich, kościół parafialny św. Brata Alberta wybudowano w latach 90. XX w.

5,3 km – Łomno – w średniowieczu częściowo w dobrach szlacheckim (Jaśko z Łomna), a częściowo własność kanoników z Kielc, w 1450 r. część wsi została przekazana Benedyktynom ze Świętego Krzyża.

10,0 km – Baszowice – nazwa wywodzi się od właściciela tych gruntów Baszy lub Baszowica, istniały już w XIV w., a od XV w. należały do klasztoru świętokrzyskiego, przy skrzyżowaniu z drogą wiodącą do Huciska, stoi kamienna, polichromowana, odrestaurowana figura św. Jana Nepomucena z II połowy XVIII w. (rokokowa).

13,0 km – Nowa Słupia – w okresie rzymskim (II w. p.n.e. – IV w. n.e.) ośrodek starożytnego hutnictwa żelaza,
osada u stóp Łyśca, miasto (XIV w. – 1869 r.), w centrum późnorenesansowy kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca z XVII w., przy trasie na Święty Krzyż(Droga Królewska): Dom Opata z XVIII w., Centrum Kulturowo-Archeologiczne, Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego im. Mieczysława Radwana, Szkolne Schronisko Młodzieżowe (II-gie najstarsze w Górach Świętokrzyskich)oraz kamienna figura pielgrzyma – św. Emeryka.

16,0 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Huta Szklana – najwyżej położona miejscowość w Górach Świętokrzyskich (495 m n.p.m.), nazwa nawiązuje do istniejącej tu prawdopodobnie, od XVI do XVIII w. huty szkła świętokrzyskich benedyktynów, zrekonstruowana „Osada Średniowieczna” w domostwami i warsztatami pracy z okresu od XII do XV w.

0,5 km – Brama ŚPN – Świętokrzyski Park Narodowy, którego symbolem jest jeleń z podwójnym krzyżem pomiędzy porożem został utworzony w 1950 r. i ma powierzchnię 7626,45 ha, park narodowy jest najwyższą formą ochrony przyrody, mającą chronić tereny wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, przed bramą wznosi się Pomnik Trzech Krzyży (napisy Charków, Miednoje, Katyń), za bramą teren Puszczy Jodłowej – nazwa nawiązuje do poematu S. Żeromskiego z 1925 r.

2,5 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Huta Nowa – określenie „Huta”, podobnie jak w przypadku nazw innych osad, zawierających to słowo, wiąże się z tradycją hutniczą rud żelaza sięgającą na tych terenach pierwszych wieków naszej ery, w XIX w. siedziba gminy, obecnie należy do gminy Bieliny w 2004 r. rozpoczęto budowę kościoła Matki Bożej Fatimskiej.

2,0 km – Huta Podłysica – leży w granicach Świętokrzyskiego Parku Narodowego, utworzonego w 1950 r., powierzchnia: 7.626,45 ha. Symbolem ŚPN jest jeleń z podwójnym krzyżem pomiędzy porożem.

4,0 km – Huta Szklana – najwyżej położona miejscowość w Górach Świętokrzyskich (495 m n.p.m.), nazwa nawiązuje do istniejącej tu prawdopodobnie, od XVI do XVIII w. huty szkła świętokrzyskich benedyktynów, zrekonstruowana „Osada Średniowieczna” w domostwami i warsztatami pracy z okresu od XII do XV w.

7,0 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Rudki – osada o charakterze osiedla miejskiego, nad rzeką Pokrzywianką w gminie Nowa Słupia, w 1922 r. na tych terenach odkryto złoża pirytu i powstała kopalnia „Staszic”, która była bardzo mocno eksploatowana podczas II wojny światowej, po wojnie rozbudowano kopalnię, jak również powstało osiedle pracownicze, od lat 50. XX w. do zamknięcia kopalni w 1972 r. wydobywano w niej również uran, w latach 80. XX w. wybudowano kościół Matki Bożej Częstochowskiej.

3,0 km – Pokrzywianka Górna – nazwa wsi wywodzi się od rzeki przypływającej przez miejscowość. Pokrzywianka jest dopływem Świśliny (zbiornik Wióry).

8,0 km – Stara Słupia – wieś położona w dolinie rzeki Słupianki, pierwsze wzmianki sprzed 1269 r., nazwa wsi nawiązuje do słupów w rzece do mocowania sieci przy połowie ryb, dawny dwór opata świętokrzyskiego z XVII w., odnowiony na początku XX w., zabudowania dworskie otoczone parkiem.

11,0 km –  Nowa Słupia – w okresie rzymskim (II w. p.n.e. – IV w. n.e.) ośrodek starożytnego hutnictwa żelaza, osada u stóp Łyśca, miasto (XIV w. – 1869 r.), w centrum późnorenesansowy kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca z XVII w., przy trasie na Święty Krzyż(Droga Królewska): Dom Opata z XVIII w., Centrum Kulturowo-Archeologiczne, Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego im. Mieczysława Radwana, Szkolne Schronisko Młodzieżowe (II-gie najstarsze w Górach Świętokrzyskich)oraz kamienna figura pielgrzyma – św. Emeryka, wejście na teren Świętokrzyskiego Parku Narodowego, utworzony w 1950 r., powierzchnia: 7.626,45 ha.

14,0 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Paprocice – wieś w średniowieczu należała do klasztoru benedyktyńskiego na Świętym Krzyżu, w XIII w. znana jako Zarzęcin, obecna nazwa pochodzi od właściciela tych ziem w XVI w., znanego heraldyka Bartosza Paprockiego (autora „Herbów rycerstwa polskiego”).

1,5 km – Kobyla Góra – zalesione wzniesienie o wysokości 395 m n.p.m. , na którego szczycie skrzyżowanie ze szlakiem zielonym (Łagów – Nowa Słupia).

2,5 km – Trzcianka – w średniowieczu należała do Benedyktynów ze Świętego Krzyża i znana jako Hucisko, w obrębie miejscowości granica Świętokrzyskiego Parku Narodowego (utworzony w 1950 r., powierzchnia: 7.626,45 ha),
idąc szlakiem czerwonym, stromo pod górę, wchodzimy w obszar ochrony ścisłej ŚPN, z najstarszym drzewostanem jodłowo-bukowy w naszym regionie, mającym charakter puszcze pierwotnej, na Święty Krzyż prowadzi również ścieżka przyrodnicza „Szlakiem Mamucich Jodeł”.

5,0 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Witosławice – miejscowość leży na granicy Jeleniowskiego Parku Krajobrazowego.

1,0 km – Kaplica Zesłania Ducha Świętego – pierwsza kaplica wzniesiona została w XV w. przez benedyktynów ze Świętego Krzyża, obecna budowla pochodzi z XVIII w. (prezbiterium) i I. połowy XIX w. (nawa).

1,5 km – Góra Witosławska – szczyt w Paśmie Jeleniowskim o wysokości 491 m n.p.m., w czasach pogańskich miejsce kultu pogańskiego – czczono Świętowita, stąd wg niektórych badaczy, nazwa góry.

5,0 km – Szczytniak – najwyższy szczyt Pasma Jeleniowskiego o wysokości 554m n.p.m., na południowej stronie szczytu rezerwat przyrody, w którym głównym przedmiotem ochrony jest charakterystyczne dla Gór Świętokrzyskich gołoborze, czyli rozległy rumosz skalny.

11,0 km – Jeleniów – miejscowość położona u podnóża Góry Jeleniowskiej (529 m.n.p.m), nazwa wsi oraz pasma pochodzi prawdopodobnie od jeleni, które dominowały na tym terenie, zachowały się ruiny dworu z XVIII w. oraz kaplicy parkowej z XIX w., w parku dworskim rośnie piękny starodrzew: jesiony, klony i modrzewie.

14,0 km – Nowa Słupia – w okresie rzymskim (II w. p.n.e. – IV w. n.e.) ośrodek starożytnego hutnictwa żelaza, osada u stóp Łyśca, miasto (XIV w. – 1869 r.), w centrum późnorenesansowy kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca z XVII w., przy trasie na Święty Krzyż(Droga Królewska): Dom Opata z XVIII w., Centrum Kulturowo-Archeologiczne, Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego im. Mieczysława Radwana, Szkolne Schronisko Młodzieżowe (II-gie najstarsze w Górach Świętokrzyskich) oraz kamienna figura pielgrzyma – św. Emeryka, wejście na teren Świętokrzyskiego Parku Narodowego, utworzony w 1950 r., powierzchnia: 7.626,45 ha.

17,0 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Dębno – założone już w XIII w, a w XIV w. posiadało prawa miejskie, obecnie wieś.

2,5 km – Jeziorko – nazwa wsi jest pochodzenia topograficznego, odzwierciedlającą kształt i położenie terenu, pierwsze wzmianki historyczne pochodzą z XIV w. (wieś zwana „Jezorco”).

4,5 km – Mirocice – zlokalizowana tutaj była, powiązaną z okolicznymi piecami dymarskimi, osada kultury przeworskiej datowana na III – V wiek p.n.e., od 1351 r. Mirocice należały do klasztoru benedyktynów na Łysej Górze.

7,0 km – Hucisko – położone u północnych podnóży Łyśca, w średniowieczu osada należała do klasztoru na Świętym Krzyżu, na terenie wsi odkryto starożytne złoża żużla – huciska, do których to nawiązuje nazwa miejscowości, we wsi znajduje się figura przydrożna z I poł. XIX w. mająca formę słupka kamiennego z półkoliście zamkniętą wnęką i daszkiem.

11,0 km – Nowa Słupia – w okresie rzymskim (II w. p.n.e. – IV w. n.e.) ośrodek starożytnego hutnictwa żelaza, osada u stóp Łyśca, miasto (XIV w. – 1869 r.), w centrum późnorenesansowy kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca z XVII w., przy trasie na Święty Krzyż(Droga Królewska): Dom Opata z XVIII w., Centrum Kulturowo-Archeologiczne, Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego im. Mieczysława Radwana, Szkolne Schronisko Młodzieżowe (II-gie najstarsze w Górach Świętokrzyskich) oraz kamienna figura pielgrzyma – św. Emeryka, wejście na teren Świętokrzyskiego Parku Narodowego, utworzony w 1950 r., powierzchnia: 7.626,45 ha.

13,0 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

0,0 km – Kielce (kościół św. Wojciecha) – położone w Górach Świętokrzyskich nad rzeką Silnicą, 198 tys. mieszkańców, zgodnie z legendą powstały w XI w. przy kościółku św. Wojciecha, a nazwa pochodzi od kłów dzika „Kiełce”, prawa miejskie sprzed 1256 r., miasto wojewódzkie 1816-45, 1866-1914 i od 1919, stolica województwa świętokrzyskiego od 1999 r., ok. 1081 r. istniał tu modrzewiowy kościółek św. Wojciecha (najstarsza parafia w Kielcach), w II połowie XVIII w. powstała murowana, barkowa świątynia, którą znacznie rozbudowano w stylu klasycystycznym w 1885 r., w kościele trzy obrazy autorstwa Jana Styki z końca XIX w., (m.in. „Rozmnożenie Chleba w ołtarzu głównym), na placu przykościelnym, pozostałości po cmentarzu tj. pomnik z wykutą w piaskowcu figurą Chrystusa Frasobliwego (tzw. „latarnia zmarłych”) z 1732 r.

11,0 km – Góra Otrocz – zalesione wzniesienie o wysokości 375 m n.p.m. w paśmie Daleszyckim, na którego zboczu znajduje się kompleks narciarski.

16,0 km – Brzechów – brak dokumentów wyjaśniających pochodzenie nazwy, może ona pochodzić od Brzechwy (drewniana część strzały) lub czasownika brzechać (szczekać), położony jest w szerokim zakolu rzeki Lubrzanki i powstał w XII w., znany z wydobywanych rud miedzi i innych metali w XVII w., w 1915 roku wizytował tutaj Józef Piłsudski i wygłosił przemówienie do chłopów.

25,0 km – Skorzeszyce – kościół parafialny św. Rozalii z 1991 r. powstały na miejscu z lat 30. XX w., obok kościoła budynek filialny diecezjalnego Seminarium Duchownego – obecnie Centrum Spotkań i Dialogu Diecezji Kieleckiej.

32,0 km – Bieliny – nazwa wywodzi się prawdopodobnie od bielenia lnu, udokumentowane wzmianki o miejscowości pochodzą z XV w., obecnie to „zagłębie świętokrzyskiej truskawki”, na obszarze 1.500 ha uprawia się najbardziej słodką i czerwoną truskawkę w regionie, z Bielin wywodził się Józef Ozga-Michalski, pisarz, piewca gwary świętokrzyskiej i autor „Godek Świętokrzyskich” – przy trasie 753 stoi wybudowany przez niego dworek w stylu myśliwskim, nad miejscowością góruje kościół św. Józefa Oblubieńca NMP z 1637 r., pomnik pomordowanych w Bielinach w czasie ostatniej wojny z napisem ,,Jeśli pamięć ludzka zaginie – niechaj przed potomnymi ten kamień oskarża”, 4 ludowe drewniane kapliczki z XIX w. z figurami charakterystycznymi dla regionu świętokrzyskiego.

39,0 km – Huta Szklana – najwyżej położona miejscowość w Górach Świętokrzyskich (495 m n.p.m.), nazwa nawiązuje do istniejącej tu prawdopodobnie od XVI do XVIII w. huty szkła świętokrzyskich benedyktynów, zrekonstruowana „Osada Średniowieczna” z domostwami i warsztatami pracy z okresu od XII do XV w.

42,0 km – Święty Krzyż – opis „Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze”.

Opis trasy w pliku .pdf

Święty Krzyż

KALENDARIUM SANKTUARIUM RELIKWII DRZEWA KRZYŻA ŚWIĘTEGO na Świętym Krzyżu (Łysej Górze, Łyścu)

Najstarsze polskie sanktuarium położone w sercu Gór Świętokrzyskich na terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Na Święty Krzyż wiedzie Główny Szlak Świętokrzyski (czerwony) im. E. Massalskiego (Kuźniaki-Gołoszyce) oraz z Tarłowa (nad Wisłą) szlak turystyczny im. St. Jeżewskiego (niebieski).

I – IV w. (okres rzymski) – rozwinięcie hutnictwa u podnóża Łysej Góry i osiedlanie się plemion na terenach łysogórskich.
VII – X w. (wczesne średniowiecze) – miejsce kultu przedchrześcijańskiego, do naszych czasów zachowały się od strony wschodniej, fragmenty kamiennego wału kultowego.
966 r. – przyjęcie chrztu przez Mieszka I i budowanie pierwszych świątyni chrześcijańskich. Prawdopodobnie w tym okresie powstaje również na Łyścu pierwszy kościół.
1006 r. – zgodnie z tradycją benedyktyńską i legendą św. Emeryk, królewicz węgierski, podczas polowania w Puszczy Świętokrzyskiej miał widzenia anielskie. W wyniku nakazu anioła, pozostawił na Łysej Górze relikwie drzewa Krzyża Świętego, które przed podróżą do Polski ofiarował mu jego ojciec, św. Stefan – król Węgier. Wydarzenie to uważane jest za początek fundacji klasztoru benedyktynów na Świętym Krzyżu.
początek XII w. – na podstawie źródeł historycznych uznaje się, że fundatorem opactwa był Bolesław Krzywousty, który wybudował jednonawowy kościół w stylu romańskim pod wezwaniem Trójcy Świętej, z której zachował się do naszych czasów jedynie fragment muru w północnej ścianie obecnego kościoła, od strony krużganków.
1306 r. – na podstawie źródeł historycznych uznaje się, że relikwie Drzewa Krzyża Świętego podarował dopiero Władysław Łokietek. Istnieje wiele różnych i do dnia dzisiejszego nie wyjaśnionych teorii mówiących skąd oraz w jakim okresie na Łysiec przybyli benedyktyni (Monte Casino – Włochy, Sazawa- Czechy, Węgry).
XIII i XIV w. – okres najazdów i niszczenia oraz rabowania klasztoru przez Tatarów (1260) oraz Litwinów (1370).
XIV w. – czas szczególnego kultu oraz pielgrzymek do przechowywanych w klasztorze relikwii, dlatego zniszczenia wojenne zostały szybki usunięte.
1393 r. – król Władysław Jagiełło szczególną opieką otaczał Święty Krzyż – kościół przyozdobił malowidłami i organami (niestety nie zachowały się do naszych czasów), a budynki zapatrzył w dachy ołowiane. Sam pielgrzymował tutaj 7 razy.
1447 r. i 1459 r. – pożar budynków klasztornych i kościoła. Obiekt dzięki fundacji króla Kazimierza Jagiellończyka i kardynała Zbigniewa Oleśnickiego został ponownie odbudowany i powiększony (zachowane do dziś krużganki klasztorne z gotyckim sklepieniem krzyżowo-żebrowym).
koniec XV w. – rozkwit opactwa, biblioteki klasztornej i życia zakonnego. Wzmożenie ruchu pielgrzymkowego. Miejsce licznych pielgrzymek królów Polski.
XVI w. –  zniszczenie klasztoru podczas kolejnych najazdów Tatarskich.
1611-20 r. – Mikołaj Oleśnicki na miejscu wcześniejszego kapitularza buduje barokową kaplicę grobową – zachowana do dziś nazywana Kaplicą Oleśnickich albo Relikwii Drzewa Krzyża Świętego, gdyż to tam są przechowywane.
1643 r. – rozbudowa klasztoru w stylu barokowym, podczas której dobudowano dwie wieże oraz zmieniono wystrój obiektu. W 1686 r. dobudowano zachodnie skrzydło klasztorne (obecnie znajduje się w nim wystawa Muzeum ŚPN),
XVIII w. – trudne czasy najazdów szwedzkich, podczas których zabudowania klasztorne zostały ponownie zniszczone oraz rozgrabione.
1777 r. – bardzo duży pożar klasztoru i gotycko-barokowego kościoła. Większość budynków spłonęła. Bardzo szybko przystąpiono do odbudowy zabudowań.
1806 r. – konsekracja kolejnego kościoła. Obiekt ten wybudowany w stylu barokowo- klasycystycznym według projektu ks. J. Karsznickiego, po dzień dzisiejszy cieszy nasze oczy.
1819 r. – kasata klasztoru benedyktyńskiego na Świętym Krzyżu.
1831 r. – wizyta zmuszonego do emigracji, po upadku powstania listopadowego, księcia A. Czartoryskiego (prezesa Rządu Narodowego Królestwa Polskiego). Po śmierci księcia (1861 r.) usypano kopiec-pomnik, a jego poświęcenie było okazją do wielkiej manifestacji patriotycznej – obecnie pozostał kamienny krąg podstawy na wschodnim skraju polany (zniszczyli Rosjanie).
12 II 1863 r. – jedna z większych bitw powstania styczniowego, przeważające carskie wojska zostały odparte przez powstańców, dowodzonych przez pułkownika M. Langiewicza.
1882 – 1939 r. – w budynkach klasztornych istniało bardzo ciężkie więzienie carskie, w okresie międzywojennym polskie więzienie.
X 1914 r. – wysadzenie przez wojska austriackie podczas I wojny światowej wieży kościelnej i zawalenie się sklepień kościoła.
1919 r. – przybycie na Święty Krzyż 3 benedyktynów, którzy jednak ze względu na bardzo duże zniszczenia nie zdołali wskrzesić ponownie wspólnoty benedyktyńskiej.
1936 r. – przybycie na Święty Krzyż zakonników ze Zgromadzenia Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej – obecnych gospodarzy – którzy przystąpili do odbudowy kościoła i klasztoru.
6 IX 1939 r. – niemieckie bombardowanie częściowo już odbudowanych budynków po zniszczeniach z I wojny światowej,
1941-1942 r. – w budynkach powięziennych Niemcy utworzyli obóz zagłady dla jeńców radzieckich, przeciągu kilkunastu miesięcy z głodu oraz wyczerpania śmierć poniosło ok. 7000 osób, a ich zbiorowe mogiły znajdują się na polanie Bielnik (południowa strona wzgórza).
po 1945 r. – po zakończeniu wojny przystąpiono bardzo szybko do odbudowy zniszczonych krużganków, odnowiono kaplicę, kościół i odbudowano północne skrzydło.
VI 2013 r. – kościół Trójcy Świętej otrzymał od papieża honorowy tytuł Bazyliki Mniejszej.
2014 r. – odbudowano wieżę nad kościołem w 100-lecie jej zniszczenia, miejsce z tarasem widokowym do zwiedzania.

Kalendarium Sanktuarium na Świętym Krzyżu w pliku .pdf